Ogród Saski w Warszawie. Pierwszy publiczny park w historii Polski

Alejki spacerowe, barokowe rzeźby antycznych muz i kolorowe rabaty kwiatów. Świergot ptaków, szum kamiennej fontanny i radosny gwar dzieci, bawiących się na placu zabaw. Tak w skrócie opisać można warszawski Ogród Saski. Ten pierwszy polski park publiczny powstał w czasach polskich królów, którzy rezydowali w Warszawie. Ogrodowe nasadzenia do tej pory zachwycają spacerowiczów i to o każdej porze roku. Wiosną i latem kwitną tulipany, róże, lipy i kasztanowce. Jesienią przebarwiają się klony i dęby, a zimą konary skrzą się od szronu. To miejsce gdzie odpoczniesz, zamyślisz się nad burzliwą historią Warszawy i nabierzesz sił przed dalszym zwiedzaniem miasta.

Ogród Saski – powierzchnia i położenie na mapie Warszawy

Warszawski Ogród Saski ma obecnie powierzchnię ok. 15,5 hektara. Znajduje się w dzielnicy Śródmieście, pomiędzy ulicą Królewską, placem Żelaznej Bramy, placem Piłsudskiego, a ulicą Marszałkowską. Plac Piłsudskiego to miejsce uroczystych ceremonii państwowych. W okresie międzywojennym powstał pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego, a w ostatnich latach również pomnik prezydenta Kaczyńskiego i ofiar katastrofy smoleńskiej. Z racji położenia tuż obok centrum Warszawy i Traktu Królewskiego, ogród ten jest często odwiedzany przez turystów. Główna aleja parku z klombami i rzeźbami to pozostałość dawnej osi saskiej – założenia urbanistycznego z XVIII wieku, łączącego Stare Miasto i Śródmieście z podwarszawską wsią Wola, która potem stała się dzielnicą stolicy.

Ogród Saski – park, po którym spacerowali polscy królowie

Pomysłodawcą i fundatorem był król August II Mocny, a projektem i budową kierował zespół niemieckich architektów, autorów koncepcji osi saskiej. Władca w latach 20. XVIII wieku wykupił kilka magnackich folwarków i dworków, w tym dworek Jana Andrzeja Morsztyna. Następnie rozbudował go i urządził tam swoją królewską rezydencję. Wokół niej kazał zbudować ogród w stylu francuskim, z geometrycznymi klombami i alejkami. Ta oaza zieleni i kwiatów miała być miejscem wypoczynku króla i królowej. W 1727 roku otwarto też część ogrodu, przeznaczoną dla bogatych mieszczan. Następca tronu, król August III Sas, otworzył na terenie parku Opernhaus, czyli pierwszy budynek teatralny, który dał początek późniejszemu Teatrowi Narodowemu.

Pałac Saski – wspomnienie magnackiej i królewskiej rezydencji

Rozbudowany dworek Morsztynów nazwano Pałacem Saskim. Rezydencja podupadła nieco po III rozbiorze. W I połowie XIX wieku część pomieszczeń przeznaczono na liceum i mieszkania dla pedagogów. Mieszkali tu m.in. rodzice Fryderyka Chopina, którego ojciec był nauczycielem francuskiego. Wtedy też odrestaurowano ogród, nadając mu charakter naturalnego parku w stylu angielskim. Podczas powstania listopadowego pałac mocno ucierpiał. Jednakże nowy właściciel, rosyjski kupiec Jan Skwarcow – odnowił rezydencję, nadając jej styl klasycystyczny. Zlecił m.in. budowę kolumnady korynckiej. Pod koniec XIX wieku gmach dostał się w posiadanie carskiej armii, a po odzyskaniu niepodległości był siedzibą Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Niestety, w 1944 roku Niemcy wysadzili pałac w powietrze.

Poznaj historię powstania Grobu Nieznanego Żołnierza

Sąsiadujący z Ogrodem Saskim Grób Nieznanego Żołnierza na Placu Piłsudskiego, to symboliczne miejsce upamiętniające bezimiennych polskich żołnierzy, poległych w walkach na różnych frontach Europy. Grób odsłonięto w 1925 roku wewnątrz kolumnady Pałacu Saskiego. Pod płytą pamięci ze zniczem znajduje się grobowiec. Złożono tam szczątki bezimiennego żołnierza, sprowadzone z Cmentarza Obrońców Lwowa. Na filarach kolumn umieszczono granitowe tablice z wyrytymi datami bitew. Po wysadzeniu pałacu przez hitlerowców, ocalał tylko Grób. Patrząc na to miejsce pamięci, zwróć uwagę na wystające fragmenty zburzonych kolumn i przerwanych łuków. Jest to jedyny ocalały fragment Pałacu Saskiego.

Okolice Ogrodu Saskiego kiedyś i dziś

Stojąc na Placu Piłsudskiego przez Grobem Nieznanego Żołnierza wyobraź sobie, że na początku XX wieku miejsce to wyglądało zupełnie inaczej. Wówczas był tu rozległy dziedziniec przed wejściem do Pałacu Saskiego, który był wtedy imponującą, 3-skrzydłową rezydencją. Od strony wschodniej na dziedzińcu zbudowano prawosławny sobór w stylu bizantyjskim ze złoconymi kopułami, a obok wysoką dzwonnicę, także przykrytą kopułą. Świątynię tę rozebrano po odzyskaniu niepodległości, ponieważ kojarzyła się z carskim zaborcą. Od strony ul. Wierzbowej stał Pałac Brühla z XVII wieku, zniszczony przez Niemców wraz z Pałacem Saskim.

Grób i Park Saski w czasach powojennych

Po II wojnie światowej odbudowano większość rzeźb i usunięto ogrodzenie. Do parku przyłączono ogród Zamoyskich od strony ulicy Senatorskiej. Ruiny pałacu zostały rozebrane, a miejsce pamięci odnowione. Pod płytę włożone zostały urny z ziemią z frontu II wojny. Po przemianach ustrojowych dołożono też ziemie z okolic Katynia. W ostatnich latach pojawiła się idea i plany odbudowy Pałacu Saskiego i przywrócenia okolicy wyglądu sprzed wojny. Honorową wartę przy Grobie trzymają żołnierze z Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego. Ceremonię uroczystej zmiany warty zobaczysz w każdą niedziele o godzinie 12.

Jedziesz do Warszawy? Idź na spacer do Ogrodu Saskiego

Po odbudowie powojennej Ogród Saski stał się jednym z najpopularniejszych parków miejskich w Warszawie. Od wiosny do późnej jesieni odpoczywają tu setki osób, zarówno mieszkańców stolicy, jak i turystów. Jak dotrzeć do tego parku? Wystarczy, że przejedziesz dwa przystanki tramwajem lub autobusem ulicą Marszałkowską spod Pałacu Kultury i Nauki, aby wysiąść przy głównej alejce ogrodowej. Rozejrzyj się i przypatrz najstarszym drzewom – wiele z nich pamięta czasy zaborów. Jest tu kilka pomników przyrody, a jednym z najstarszych jest olbrzymia topola przy Marszałkowskiej. Z parku przez Plac Piłsudskiego i ulicę gen. Tokarzewskiego-Karaszewicza dojdziesz do Krakowskiego Przedmieścia.

Flora i fauna Parku Saskiego

Na drzewostan i niższą roślinność parku składają się m.in. olbrzymie kasztanowce i lipy, a także dęby, wierzby, graby i wiązy. Z bardziej egzotycznych gatunków znajdziesz tu miłorzęby japońskie i glediczje trójcierniowe. Na uwagę zasługują klomby w formie żywopłotów z grabu i bukszpanu, a także krzewy berberysów, różaneczników, dywany kwietne i sezonowe rabaty ozdobne. Spacerując po bocznych alejkach, dostrzeżesz wiewiórki i pawie, a nad stawem sporo dzikich kaczek i łabędzi. Rozłożyste korony drzew dają schronienie setkom ptaków.

Co zobaczyć w Ogrodzie Saskim?

Spacerując po parkowych alejkach, zwróć uwagę na:

• płytę upamiętniającą Polaków poległych w II wojnie światowej (od strony ul. Marszałkowskiej);
• 21 barokowych rzeźb z piaskowca, obrazujących antyczne muzy i cnoty, w tym mądrość, sprawiedliwość i chwałę;
• kamienną fontannę z połowy XIX wieku, zaprojektowaną przez architekta Marconiego, a obok niej zegar słoneczny;
• niewielki, uroczy staw z rzeźbą chłopca z łabędziem na tafli wody oraz okrągły budynek w kształcie antycznej świątyni, będący dawnym zbiornikiem wodnym;
• nowoczesny plac zabaw dla dzieci;
• pomnik Marii Konopnickiej, ufundowany przez prenumeratorów „Płomyka”.

Co warto zwiedzić w okolicy Parku Saskiego?

W pobliżu parku znajdziesz kilka ciekawych miejsc i obiektów. Oto one:

• Narodowa Galeria Sztuki „Zachęta” w neorenesansowym gmachu przy ulicy Królewskiej;
• Muzeum Etnograficzne przy ulicy Kredytowej;
• Teatr Wielki i Opera Narodowa na Placu Teatralnym;
• Muzeum Teatralne przy ul. Wierzbowej;
• skwery, pomniki, zabytkowe świątynie i budynki ministerialne przy Krakowskim Przedmieściu;
• Plac Zamkowy i Zamek Królewski.

Ogród Saski łączy czasy panowania ostatnich królów oraz bolesny czas rozbiorów i wojen ze współczesnością. Odpoczywając w cieniu drzew, wspomnij historię tego miejsca.