Sandomierz – atrakcje, zabytki i ciekawe miejsca w mieście i okolicy

Pozycja i piękno Sandomierza już w średniowieczu porównywane były przez kronikarzy do Wrocławia i Krakowa. Sandomierz był jednym z ulubionych miast króla Kazimierza Wielkiego, który kazał wznieść tutejszą katedrę i zamek. Po nim do miasta przyjeżdżali chętnie kolejni władcy, skuszeni jego pięknem i okolicznymi lasami, pełnymi zwierzyny łownej. Gród przy ujściu Sanu przeszedł w swej historii zarówno okres świetności, jak i kryzysu spowodowanego Potopem Szwedzkim i najazdami Tatarów. Co warto zobaczyć w Sandomierzu? Atrakcje turystyczne i przyrodnicze tego miasta sprawią, że przyjemnie spędzisz czas i zapragniesz przyjechać tu ponownie.

Zarys historii Sandomierza

W czasach rozbicia dzielnicowego Sandomierz był siedzibą księstwa sandomierskiego. W XII wieku gród książęcy mieścił się na Wzgórzu Zamkowym. Na Wzgórzu Katedralnym założono podgrodzie, a osada rozwijała się na Wzgórzu Staromiejskim. Jak podają źródła historyczne, pierwsza lokacja miasta miała miejsce w połowie XIII wieku. Wkrótce zabudowa miasta uległa zniszczeniu wskutek najazdów Tatarów, przez co spadło jego znaczenie w kraju. Ponownie lokowano miasto w połowie XIV wieku, a do jego rozwoju przyczyniły się inwestycje poczynione przez króla Kazimierza Wielkiego. Czasy świetności miasta przypadają na okres od końca XVI wieku do czasu rozbiorów.

Dlaczego Sandomierz nazywany jest „małym Rzymem”?

Sandomierz bywa porównywany do stolicy Włoch ze względu na swoje położenie geograficzne. Miasto, tak samo jak Rzym, leży na 7 wzgórzach. Sandomierskie wzgórza tworzą skarpę nad Wisłą. Zabudowa wokół Rynku Starego Miasta, zwłaszcza jasne fasady kamienic pokrytych czerwoną dachówką, przypomina nieco klimat włoskich miast. Równie malownicza jest panorama Sandomierza, oglądana z pokładu kursujących po Wiśle statków turystycznych, czy też z mostu łączącego centrum z dzielnicą Nadbrzeże. W Sandomierzu, podobnie jak w Rzymie, możesz spróbować wina z lokalnych winnic, ponieważ tutejszy klimat i gleba sprzyjają uprawie winorośli.

Sandomierz – atrakcje turystyczne dla pasjonatów zabytków i odpoczynku wśród zieleni

Ze względu na ciekawą przeszłość, jak również urokliwe położenie na lessowych pagórkach, Sandomierz należy do najciekawszych turystycznie miast w Polsce. Po dawnych czasach pozostało sporo zabytkowych kościołów, klasztor dominikanów, królewski zamek, a także brama i furta, będące fragmentem dawnych murów obronnych. Atrakcją jest także pobliski rezerwat przyrody „Góry Pieprzowe” oraz miejskie parki, w tym przeuroczy Park Piszczele.

Turystom lubiącym aktywnie spędzać czas polecić można wycieczkę rowerowym szlakiem turystycznym Green Velo, który prowadzi z Kielecczyzny wzdłuż wschodnich granic kraju aż na Warmię. Do przyrodniczych ciekawostek należą położone blisko centrum miasta lessowe jary, przez które poprowadzono spacerowe ścieżki.

Podziemna trasa turystyczna w Sandomierzu

Oryginalną atrakcją Sandomierza są podziemne korytarze i piwnice, które niegdyś służyły kupcom jako magazyny towarów handlowych. Udostępniono je turystom do zwiedzania jako podziemną trasę turystyczną. Ma ona długość 470 metrów, a zwiedza się ją w grupach z przewodnikiem. Wejście znajdziesz przy ulicy Oleśnickiego obok Rynku. Z podziemiami wiąże się legenda o Halinie Krępiance, córce miejscowego kasztelana, która uratowała miasto przed Tatarami, prowadząc najeźdźców do miejskiego tunelu. Ten zawalił się, grzebiąc ich pod gruzami wraz z bohaterską dziewczyną.

Wąwozy Królowej Jadwigi i św. Jacka Odrowąża

Zwiedzając Sandomierz, koniecznie wybierz się na spacer przez wąwóz Królowej Jadwigi, łączący ulicę Królowej Jadwigi z ulicą Staromiejską. Podobno właśnie tędy królowa chodziła na spacer nad rzekę. Równie urokliwy jest wąwóz Jacka Odrowąża (nazywany też wąwozem św. Jakuba) w ciągu ulicy Podwale Dolne. Sandomierskie jary to głębokie koryta wyżłobione przez wodę w lessowych zboczach. Erozja odsłoniła korzenie rosnących tu drzew, przez co wąwozy wyglądają bardzo malowniczo.

Góry Pieprzowe koło Sandomierza

Ciekawostką są sąsiadujące z miastem od północy niewysokie pagórki, porośnięte trawami i krzewami dzikiej róży i berberysu. To rezerwat przyrodniczy „Góry Pieprzowe”, obejmujący ochroną jedne z najstarszych wzniesień w Polsce, zbudowanych z kambryjskich łupków. Skały te, pod wpływem czasu i czynników atmosferycznych, stały się kruche niczym pieprz, stąd nazwa wzgórz. Wejdziesz tu od strony ulicy Błonie w Kamieniu Plebańskim i od ulicy Podmiejskiej w Kamieniu Łukawskim. To świetne miejsce na odpoczynek po intensywnym zwiedzaniu i podziwianie wspaniałego widoku na Wisłę i okoliczne winnice.

Czy wiesz, że Sandomierz jest stolicą krzemienia pasiastego?

Ta niezwykle rzadka odmiana krzemienia jest jednym z symboli Sandomierza i okolic. Twardy i ciekawie ubarwiony kamień wykorzystywany jest m.in. w produkcji naszyjników, bransoletek i pierścionków. Co więcej, nazywa się go „kamieniem optymistów”. W Muzeum Okręgowym na sandomierskim zamku znajdziesz ciekawą wystawę biżuterii z tym kamieniem. Obok pracowni jubilerskiej nieopodal rynku, obejrzysz ogromny stalowy pierścień z krzemieniem pasiastym. Zaprojektował go miejscowy artysta i jubiler Cezary Łutowicz.

Ucho Igielne i Brama Opatowska. Pozostałości po dawnych murach obronnych

Ucho Igielne to w rzeczywistości Furta Dominikańska w dawnych murach miejskich. Nazwano ją tak ze względu na wysokie i wąskie przejście. Bardziej popularna i reprezentacyjna jest Brama Opatowska – jedyna ocalała spośród czterech miejskich bram. Gotyckie ceglane fortyfikacje, baszty i bramy wzniesiono w II połowie XIV wieku. Natomiast jasną, renesansową attykę Bramy Opatowskiej dobudowano w XVI wieku. Na szczycie znajduje się taras widokowy z panoramą miasta i Wisły. Niewielki zachowany fragment obwarowań zobaczysz przy ulicy Żydowskiej.

Rynek Starego Miasta i Ratusz w Sandomierzu

Rynek w Sandomierzu wyróżnia się znacznym nachyleniem powierzchni. W centrum placu stoi ratusz, będący przykładem mieszanki stylów architektonicznych. Ceglane gotyckie mury wybudowano w XIV wieku. W XVI wieku dobudowano renesansową attykę, a w następnym stuleciu jasno tynkowaną wieżę z arkadowym wejściem. Obecnie w ratuszu mieści się oddział Muzeum Okręgowego oraz Urząd Stanu Cywilnego. W podpiwniczeniu zaś ulokowano kawiarnię. Zabudowa wokół rynku to renesansowe kamienice mieszczańskie, a do najpopularniejszych należy Kamienica Oleśnickich. Uwagę przykuwa intrygująca rzeźba w kształcie kotwicy z pionowym łańcuchem, zwana „Zakotwiczeniem nieba”, oraz biała Kamienica Oleśnickich.

Zamek Królewski w Sandomierzu nad Wisłą

Podczas wizyty w Sandomierzu warto odwiedzić tutejszy zamek. Budowlę tę wzniesiono za czasów Kazimierza Wielkiego jako siedzibę kasztelanii, ale też królewską rezydencję. Kolejni władcy rozbudowali ją w stylu renesansowym. Niestety po zniszczeniach przez wojska szwedzkie udało się zrekonstruować tylko jedno skrzydło zamku. Obecnie mieści się tu siedziba Muzeum Okręgowego w Sandomierzu z interesującymi ekspozycjami dotyczącymi m.in. historii miasta.

Katedra w Sandomierzu

Bazylika katedralna pw. Narodzenia NMP pochodzi z XIV wieku. Świątynię ufundował Kazimierz Wielki w ramach pokuty za uśmiercenie księdza Baryczki. Zarzewiem konfliktu między królem a duchownym było prawdopodobnie upomnienie króla, aby porzucił rozwiązły tryb życia. Do gotyckich murów przylega barokowa fasada wejściowa z XVII wieku. Wyposażenie to m.in. przepiękne bizantyjskie freski z XV wieku, ufundowane przez króla Władysława Jagiełłę, oraz rzeźby i rokokowe, marmurowe ołtarze z XVII wieku. Zwróć uwagę na kolekcję XVIII-wiecznych obrazów, przedstawiających bohaterstwo mieszkańców miasta, w tym zakonników podczas najazdów tatarskich i szwedzkich.

Sandomierz – atrakcje związane z serialem „Ojciec Mateusz”

Do wzrostu popularności miasta wśród turystów przyczynił się serial kryminalny „Ojciec Mateusz”, do którego niektóre sceny nakręcono na terenie Sandomierza. Niekiedy przy rynku i na uliczkach spotkać można serialowych aktorów. Do atrakcji miasta należy wystawa „Świat Ojca Mateusza” w jednej z kamienic przy rynku. Obejrzysz tu galerię figur woskowych przedstawiających serialowe postacie. Warto wiedzieć, że większość scen nakręcono w filmowym studio, a serialowa plebania znajduje się na warszawskiej dzielnicy Radość.

Co jeszcze warto zobaczyć w Sandomierzu?

Inne ciekawe atrakcje w Sandomierzu to:

• deptak w ciągu ulicy Opatowskiej;
• Dom Długosza – oryginalna budowla z XV wieku, będąca siedzibą Muzeum Diecezjalnego;
• punkt widokowy „kozie schodki” przy budynku Collegium Gostomianum – jednej z najstarszych szkół średnich w Polsce;
• kościół św. Jakuba z XIII wieku i przylegająca do niego winnica dominikańska;
• bulwar nadrzeczny i marina;
• rejsy statkiem turystycznym po Wiśle.

Sandomierz to miasto fascynujące historią, ciekawostkami i malowniczym położeniem. Ciekawa oferta okolicznych atrakcji, a także noclegów i regionalnej gastronomii są gwarancją udanego pobytu.