Ostrów Tumski we Wrocławiu. Historia i atrakcje najstarszej części Wrocławia

Jeszcze w XVIII wieku Ostrów Tumski był jedną z licznych na tym obszarze wysp, położonych w rozlewisku Odry i jej dopływów.  Rzeka była naturalną fosą, ale też transportowano nią pożywienie i towary handlowe. Właśnie dlatego w początkach średniowiecza swoją osadę miało tu plemię Ślężan, rozbudowaną z czasem w gród piastowski. Na początku XIX wieku, gdy miasto było już rozbudowane, odnogę Odry zasypano. Jej pozostałości to staw, oddzielający Ogród Botaniczny od dziedzińca przed seminarium duchownym. W ten sposób połączono wyspę z sąsiednimi dzielnicami Ołbin, Szczytniki i Nadodrze. Wrocławski Ostrów Tumski przestał być wyspą, ale jest jedną z najciekawszych dzielnic w stolicy Dolnego Śląska.

Tysiąc lat historii wrocławskiego Ostrowa Tumskiego

Na podstawie wykopalisk archeologicznych i zachowanych dokumentów ustalono, że w czasach Bolesława Chrobrego na Ostrowie Tumskim zbudowano obwałowany gród, w którym zatrzymywali się kupcy, przemierzający szlak handlowy. Wkrótce powstało biskupstwo kościelne i zbudowano pierwszą drewnianą katedrę. Z czasem gród rozbudowywał się, przybywało mieszkańców i świątyń. Po rozbiciu dzielnicowym Wrocławiem zarządzali władcy śląskiej linii Piastów, którzy swój zamek mieli właśnie na Ostrowie Tumskim. Na początku XIV wieku książęta przeprowadzili się na lewy brzeg Odry, a wyspę przejęły władze kościelne. Dopiero w XIX wieku, już po zasypaniu prawej odnogi Odry, dzielnica powróciła pod jurysdykcję świecką. Po jurysdykcji kościelnej pozostały liczne zabytki sakralne, wykorzystywane nadal do celów duchownych.

Skąd pochodzi nazwa dzielnicy?

Nazwa dzielnicy wywodzi się z języka prasłowiańskiego i niemieckiego. Słowo „ostrów” w języku plemion słowiańskich oznaczało wyspę. Z kolei słowem „toum” w języku niemieckim określano katedrę. Co ciekawe, takiego określenia używano też w innych miastach z długą historią. W wyniku tego także Poznań i Głogów mają swój ostrów tumski.

Ostrów Tumski. Wrocław zainteresuje każdego turystę

Większość wycieczek turystycznych rozpoczyna zwiedzanie stolicy Dolnego Śląska właśnie od dzielnicy Ostrów Tumski. Wrocław ma jednak o wiele więcej ciekawych miejsc, zarówno zabytków, jak i współczesnych atrakcji. Do najpopularniejszych należy wrocławskie zoo z Afrykarium, ale także centrum nauki Hydropolis i wrocławski Aquapark. Jest też tu wiele zielonych parków i skwerów, gdzie można odpocząć w cieniu albo pospacerować. Będąc we Wrocławiu, koniecznie zobacz słynny Ogród Japoński i Ogród Botaniczny. Uroku dodają miastu nadodrzańskie bulwary, liczne przystanie z ofertą rejsów po Odrze oraz urokliwe mosty, zarówno te zabytkowe, jak i nowoczesne przeprawy.

Obiekty zabytkowe na Ostrowie Tumskim

Oto najważniejsze miejsca i obiekty w tej historycznej dzielnicy Wrocławia:

• katedra św. Jana Chrzciciela z XIII wieku;
• XIII-wieczny kościół Świętego Krzyża;
• kościół św. Idziego i Brama Kluskowa;
• Most Tumski;
• barokowy Pałac Arcybiskupi wraz z ogrodem;
• Muzeum Archidiecezjalne;
• kościół św. Marcina i Muzeum Piastów Śląskich;
• Ogród Botaniczny i Muzeum Przyrodnicze.

Gotycka archikatedra św. Jana Chrzciciela

Początki tej świątyni sięgają XIII wieku. Wskutek zniszczeń, ale też ambicji kolejnych dostojników kościelnych, była kilkukrotnie przebudowywana. Zwiedzając katedrę, zwróć uwagę na:

• odsłonięty w 2019 roku srebrny manierystyczny ołtarz z XVI wieku, ufundowany przez biskupa Andreasa Jerina;
• barokową kaplicę Bożego Ciała z XVIII wieku;
• barokową kaplicę św. Elżbiety z XVII wieku;
• gotycką kaplicę Mariacką z XIV wieku;
• wieżę katedralną (o wysokości 98 metrów) z tarasem widokowym.

Katedrę można zwiedzać bezpłatnie poza nabożeństwami. Biletowane jest wejście do kaplic, podobnie jak wjazd windą na taras, czynny od czerwca do września. Godziny otwarcia sprawdź na stronie internetowej katedry.

Kolegiata Świętego Krzyża

Ten monumentalny, gotycki kościół z XIII wieku ma dwie kondygnacje. Dolna to kościół pw. św. Bartłomieja, a górna jest właściwym kościołem Świętego Krzyża. Świątynię ufundował książę Henryk Probus. Zwiedzając wnętrze, zwróć uwagę na ołtarz Zaśnięcia NMP z XVI wieku oraz tympanon z wizerunkiem Trójcy Świętej i fundatora wraz z małżonką. Na dziedzińcu przed kościołem stoi XVIII-wieczny pomnik św. Jana Nepomucena – patrona dobrej spowiedzi.

Most Tumski na wyspę Piasek

Malowniczy stalowy most powstał w 1889 roku. Łączy wyspę Piasek z Ostrowem Tumskim. Ta kładka dla pieszych jest popularna zwłaszcza wśród zakochanych par. Aż do ostatniego remontu w 2019 roku, zawieszały one na balustradach kłódki, symbolizujące trwałość związku. klucze zaś wrzucali do Odry. Obecnie prawo miejskie tego zabrania. Jednakże sąsiednie skwery, kafejki i bulwary nadrzeczne to nadal ulubione miejsce spotkań i randek, zarówno dla mieszkańców miasta, jak i turystów.

Kościół św. Idziego i Brama Kluskowa

Kościół w stylu romańskim z początków XIII wieku jest najstarszą czynną świątynią w mieście. Ciekawostką jest łuk nad wejściem, zwany bramą Kluskową, a właściwie legenda, jak się z nim wiąże. Nazwa bramy pochodzi od klusek śląskich, które uwielbiał pewien grodu nad Odrą. Gdy zmarła jego żona, która mu tę potrawę przyrządzała, mężczyzna zmizerniał i tęsknił, zarówno za małżonką, jak i jej obiadami. Pewnego dnia ukazała mu się we śnie i zostawiła garnek pełen klusek. Naczynie miało napełniać się samo, pod warunkiem, że mężczyzna zostawi na dnie jedną kluskę. Niestety, łasuch próbował zjeść wszystkie, ale ostatnia kluska wypadła mu z rąk i przykleiła się do bramy.

Muzeum Zamek Piastów Śląskich

Książęta piastowscy mieszkali w zamku, którego częścią był zaniedbany kościół św. Marcina, ówczesna zamkowa kaplica. Gdy wyspę przejął Kościół, władcy swoją siedzibę przenieśli do rezydencji po drugiej stronie rzeki. Niestety, ruiny zamku prawdopodobnie zburzono. Pozostałości po piastowskim zamku można oglądać w podziemiach Klasztoru Sióstr Notre Dame. Muzealne ekspozycje obejmują odkopane fundamenty, ale też archiwalne zdjęcia i rysunki, ukazujące wygląd zamku.

Zwiedzanie Ostrowa Tumskiego. Ciekawostki i porady praktyczne

Planujesz wycieczkę na wrocławski Ogród Tumski? Spójrz, o czym warto wiedzieć, zwiedzając najstarszą część miasta:

• oglądanie zabytków połącz ze spacerem przez Most Tumski na Wyspę Piasek i dalej na Stare Miasto;
• ciekawostką na Ostrowie są zabytkowe gazowe latarnie, zapalane i gaszone ręcznie przez latarnika w czarnej pelerynie i cylindrze;
• najbliższe miejsca parkingowe znajdują się przy Placu katedralnym i Placu Bema, a większe parkingi przy Hali Targowej i Nowym Targu;
• na Ostrów Tumski dojedziesz autobusami linii 128 i A oraz tramwajami linii: 2, 3, 5, 6, 8, ,9, 10, 11, 17 i 23.

Jeśli wystarczy ci czasu, wybierz się na wieczorny spacer po wrocławskich wyspach: Młyńskiej, Bielarskiej i Słodowej. Popatrz z boku na Ostrów Tumski. Nastrojowe oświetlenie mostów, ulic i budynków pozwoli ci spojrzeć na tę część miasta z innej perspektywy